100-lat PTGeol

Sto lat w nowożytnej historii to ogrom czasu i wydarzeń. Polskie Towarzystwo Geologiczne w owym czasie podejmowało wiele inicjatyw: od zintegrowania środowiska geologów, przez organizację życia naukowego i upowszechnianie wiedzy o budowie geologicznej Polski, po wysuwanie postulatów do władz państwowych o właściwe miejsce geologii w edukacji powszechnej.

Zadania stojące przed nowo powołanym towarzystwem były trudne i wymagały sprawnej organizacji. Podkreślenia wymaga fakt, że integracji wymagało środowisko wywodzące się z ośrodków naukowych funkcjonujących w trzech różnych organizmach państwowych. Pozytywnym aspektem tego stanu rzeczy był niewątpliwie ogromny potencjał drzemiący w zasobach ludzkich.

W okresie rozbiorów Polacy jako geolodzy mieli okazję zdobywać doświadczenie w wielu rejonach Świata i przy różnych przedsięwzięciach związanych głównie z poszukiwaniem i eksploatacją złóż. Szczególnie zasłużyli się oni w badaniach i odkryciach na Dalekim Wschodzie. Atrybuty te były bardzo istotne w budowaniu potencjału gospodarczego odrodzonej Polski.

Pomysł powołania do życia Polskiego Towarzystwo Geologicznego narodził się niedługo po odrodzeniu się państwa polskiego. Orędownikami tej inicjatywy byli wybitni geolodzy tamtego okresu z profesorem Władysławem Szajnochą na czele.

Pierwsze spotkanie, na którym nakreślono ramy przyszłego zrzeszenia geologów odbyło się 14 marca 1920 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim. Oprócz wspomnianego profesora W. Szajnochy udział w nim wzięli m. in. profesor Józef Grzybowski, dr Wiktor Kuźniar, dr Jan Nowak i dr Władysław Żelechowski. Niestety działania zmierzające do powołania Towarzystwa przerwane zostały zawieruchą wojenną w 1920 r. Ostatecznie Polskie Towarzystwo Geologiczne ukonstytuowało się 24 kwietnia 1921 r. w Gabinecie Geologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Uchwalony został pierwszy Statut PTG, na prezesa wybrano profesora Władysława Szajnochę, a wiceprezesem został dr Jan Nowak. W skład Zarządu Towarzystwa oprócz geologów krakowskich weszli również znani geolodzy z Lwowa, Warszawy, Wilna i Poznania, co obrazuje lokalizację głównych ośrodków naukowych w ówczesnej Polsce.

Uczestnicy zebrania PTGeol w Wieliczce, 18 czerwca 1921 r.

I Zjazd PTGeol

Wraz z ukonstytuowaniem się Polskiego Towarzystwa Geologicznego podjęto decyzję o organizacji Pierwszego Zjazdu PTGeol, który zaplanowano na sierpień 1921 r.

Głównym organizatorem wydarzenia był badacz geologii Gór Świętokrzyskich: Jan Czarnocki (w latach 1947-1951 dyrektor Państwowego Instytutu Geologicznego). Kwintesencją pracy geologa są badania terenowe, więc Zjazd miał charakter „wędrowny”. W dniach 21-24 sierpnia 1921r. odbyły się wycieczki w okolice Kielc, Chęcin, Bukówki i Mojczy. Nie zabrakło również części referatowej, na której wykład o fazach górotwórczych w Karpatach i Alpach wygłosił prof. Jan Nowak.

Ciekawostką jest, że na opisywanym zjeździe dyskutowano nad sprawami nauczania geologii i wydawania podręczników z zakresu geologii. Warto zaznaczyć, że przyjęty wtedy sposób organizacji zjazdów PTGeol jest kontynuowany po dziś dzień. Wycieczki terenowe stanowią esencję corocznych spotkań członków towarzystwa, przy czym znacznie bardziej rozbudowana jest część referatowa.

II wędrowne zebranie PTGeol

W dniach 25-28 czerwca 1922 r. w Cieszynie odbyło się „II wędrowne zebranie PTG”. Organizatorem zebrania był Władysław Szajnocha, którego wybór do tej funkcji nie był przypadkowy.

Profesor W. Szajnocha był jednym z pierwszych polskich geologów, którzy podjęli badania w przydzielonej Polsce (decyzją Rady Ambasadorów z 28 lipca 1920 r.) części Śląska Cieszyńskiego.

Wycieczki terenowe odbyły się w okolice Boguszowic, Ustronia, Wisły i Goleszowa. Skoro wydarzenie miało miejsce na Śląsku nie mogło zabraknąć wycieczki poświęconej geologii i eksploatacji złóż węgla kamiennego. Uczestnicy zebrania odwiedzili kopalnię „Silesia” w Dziedzicach. Sprawy geologii i górnictwa węglowego były od tej pory stałym, a nawet obowiązkowym punktem programu kolejnych zjazdów PTGeol na Górnym Śląsku.

W ostatnich dwóch dniach zebrania, oprócz wycieczek odbyły się posiedzenia naukowe. Dr Walery Łoziński wygłosił wykład o budowie geologicznej „śląskiego zagłębia węglowego” jak ówcześnie określano Górnośląskie Zagłębie Węglowe (GZW). Dokonano również wyboru władz PTG na kolejne lata, zmian w Statucie Towarzystwa oraz podjęto uchwałę o rozpoczęciu starań w celu wydania podręcznika o budowie geologicznej ziem polskich.