Prof. Wilhelm Friedberg (1873-1941)

Profesor Wilhelm Friedberg  był członkiem Polskiego Towarzystwa Geologicznego od chwili jego powstania i uczestniczył w pracach pierwszego zarządu Towarzystwa.

Był również członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz Francuskiego Towarzystwa Geologicznego w Paryżu, a także członkiem-korespondentem PAU.

We wrześniu 1923 r. wraz z profesorem Kazimierzem Wójcikiem zorganizował III Zjazd PTG, który poświęcony był problematyce soli cechsztyńskich w Wapnie koło Kcyni.

Wilhelm Friedberg urodził się 29 stycznia 1873 r. w Borysławiu na Ukrainie, jako syn inspektora kopalń. Pracę naukową rozpoczął we Lwowie, gdzie w 1899 r. otrzymał stopień doktora filozofii. Od 1904 r. do wybuchu I wojny światowej uczył przyrody najpierw w Gimnazjum w Rzeszowie, a następnie we Lwowie. W 1907 r., otrzymał tytuł docenta Politechniki Lwowskiej. W 1919 r. został zatrudniony jako starszy geolog w Państwowym Instytucie Geologicznym. W tym samym roku został powołany na profesora nowopowstałego Uniwersytetu w Poznaniu (nazywanego wówczas Wszechnicą Piastowską). Pracował tam do 1929 r. Był organizatorem i kierownikiem Zakładu Paleontologicznego, a także dziekanem Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego i prorektorem.

W 1929 r. przeniósł się na Uniwersytet Jagielloński, gdzie do 1933 r. kierował  katedrą Paleontologii. Pierwsze lata emerytury spędził we Lwowie a od 1938 r. zamieszkał w Krakowie, gdzie założył warsztat pracy w Muzeum Przyrodniczym PAU.

Profesor Wilhelm Friedberg był głównie paleontologiem, a „…w technice oznaczania skamielin stał się jednym z nielicznych specjalistów malakologów” (Krach 1950). Pierwsze Jego prace ukazały się pod koniec XIX w i dotyczyły otwornic kredowych „marglu lwowskiego” oraz otwornic fliszu karpackiego.

Friedberg brał udział w przygotowaniu Atlasu Geologicznego Galicji, wydanego w 1902 r. Podczas prac nad Atlasem zainteresował się mioceńskimi formacjami ewaporatowymi: gipsami z Mostów koło Pustomyt i solami w Kosowie. Od tego momentu jego badania naukowe skupiły się przede wszystkim na miocenie polskim, jego stratygrafii, paleogeografii i faunie. Prowadził badania w zakresie. Efektem długoletnich prac poświęconych systematyce mięczaków, zagadnieniem ich filogenezy oraz ekologii jest monografia pt.: Mięczaków Mioceńskich Ziem Polskich.  Składa się na nią wiele zeszytów wydawanych w latach 1911-1936. Zawiera ona opisy 700 gatunków mięczaków, w tym ok. 130 nowych form.

Jako jeden eden z pierwszych polskich uczonych podjął badania geologiczne w byłym zaborze pruskim. Dotyczyły one rozpoznania zasobów solnych na tym obszarze i perspektyw kopalni soli w Wapnie koło Kcyni. Poprzez analogię ze złożami niemieckimi, zwracał uwagę na duże prawdopodobieństwo znalezienia tu soli potasowych.

Niewątpliwie do jego zasług należy opracowanie pierwszego polskiego podręcznika geologii dynamicznej i stratygrafii pt.: Zasady Geologii, który ukazał się w 1923 r. Jako popularyzator wiedzy geologicznej był również autorem szeregu broszur i artykułów popularnonaukowych z zakresu paleontologii, pisał o wulkanach i „powietrzu jako czynniku geologicznym” odpowiedzialnym za powstawanie wydm (nazywał je przesypami). Z okazji 50-tego jubileuszu Towarzystwa Przyrodników im. M. Kopernika napisał historię paleozoologii w Polsce w latach 1875-1925.

Prof. Wilhelm Friedberg zmarł 10 czerwca 1941 r. w Krakowie, miał 68 lat.

Przed śmiercią przekazał swój zbiór mięczaków Muzeum Przyrodniczemu PAU w Krakowie. Pozostawił po sobie dorobek naukowy obejmujący ponad 50 pozycji, w tym prace publikowane w wydawnictwach zagranicznych, m.in. francuskich i austriackich.

Jego uczniami byli  m. in. paleontolodzy prof. Maria Różkowska i profesor Wilhelm Krach.

Franciszek Bieda (1950) opisał Wilhelma Friedberga jako osobę nieprzystępną, surową i ostrego profesora, przy czym wskazywał że „poza tym zewnętrznym wizerunkiem (…) kryło się co innego: dobry człowiek (…). To nie był układny, giętki człowiek, pozornie wydający się dobrym, takim Friedberg nie był. To był prawy, rzetelny charakter”.

Przedstawione informacje zaczerpnięto z opracowań Franciszka Biedy i Wilhelma Kracha zawartych w tomie XIX Rocznika PTG:

http://www.asgp.pl/sites/default/files/volumes/19_1_027_032.pdf

http://www.asgp.pl/sites/default/files/volumes/19_1_032_043.pdf

oraz prac Janusza Skoczylasa:

Skoczylas, J., 2012 – Wilhelm Friedberg (1873-1941). [W:]Marciniak, M., Czyż, T., Kaniecki, A., Kostrzewski, A., Skoczylas, J., Ludwiczak, I., Rozmiarek, G., Stępska, W., Wysokińska, A., Zwoliński, J. (red.): Dzieje nauk geograficznych i geologicznych na Uniwersytecie w Poznaniu. Tom II: Biografie, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań: 31-34.

Skoczylas J., 2019. Stulecie geologii uniwersyteckiej w Poznaniu. Przegląd Geologiczny, 67: 449–453.

JRD